Հայկական դիցաբանություն
Վանի թագավորության (Բիաինիլի, Ուրարտու, Արարատ) դիցարանը հիշատակվում է Մհերի դռան արձանագրության մեջ: Այն կազմված է եղել 70 աստվածությունից՝ 35 իգական և 35 արական (ամեն աստված ուներ իր նշանը), և շուրջ 100 սրբություններից: Դիցարանը գլխավորել է գերագույն եռյակը՝ Խալդի, Թեյշեբա, Շիվինի: Հայասա երկրի (մ. թ. ա. XV–XIII դարեր) աստվածները հիշատակվում են խեթա-հայասական պայմանագրում, որտեղ վերծանվել է 12 աստծու անուն: Հայասայի դիցարանը ղեկավարել է գերագույն եռյակը. առաջինը ռազմի աստվածությունն էր, երկրորդը՝ մայր աստվածուհին, իսկ երրորդի անունը չի պահպանվել: Երկրպագել են նաև դաշտերի, լեռների, ծովերի և այլ աստվածությունների: Հետբիաինական դարաշրջանում ազգակից աստվածներից ձևավորվել է նոր պանթեոն, որը նույնությամբ պահպանվել է մինչև քրիստոնեության ընդունումը: Հայոց դիցարանի բնորոշ առանձնահատկությունը միակենտրոնությունն է, չկան չար կամ չարագործ աստվածներ, մեծարվել են լույսը, բարին, ընտանեկան օջախը, գիտությունները:
Հունական դիցաբանություն
Հույները ունեին բազմաթիվ աստվածներ և բազմաթիվ պատմություններ ու առասպելներ, որոնք շրջապատում էին նրանց: Հունական դիցաբանությունը բաղկացած է հունական աստվածների, աստվածուհիների և հերոսների մասին բոլոր պատմություններից և հեքիաթներից: Դա նաև Հին Հունաստանի կրոնն է, քանի որ հույները տաճարներ էին կառուցում և զոհեր մատուցում իրենց գլխավոր աստվածներին: Համարվում էր, որ աստվածների հայր Զևսը և նրա կին Հերան ղեկավարում են աստվածների ընտանիքը, որի տունը՝ պանթեոնը գտնվում է Հունաստանի հյուսիսային սահմանում գտնվող Օլիմպոսլեռան վրա։ Այդ ընտանիքի անդամներն էին Ապոլոն, Արտեմիս, Աթենաս Պալլաս, Արես, Պոսեյդոն, Հերմես, Դիոնիսոս, Դեմետրա, Պլուտոն և Պերսեփոնե աստվածներն ու աստվածուհիները։
Օլիմպիացիների ընտանիքը լրացնում էին բազմաթիվ տեղական աստվածությունները, սատիրները, ոգիները, նիմփերը, փերիներն ու մուսաները։ Հույներն այդ բոլորին կատարում էին զոհաբերություններ՝ հիմնականում կենդանիների տեսքով։
Չնայած նրան, որ աստվածներն օժտված էին քմահաճ բնավորությամբ, իսկ նրանցից ոմանք, ինչպես պատերազմի աստված Արեսն ու ծովի աստված Պոսեյդոնը, կարող էին լինել վրիժառու։ Հին հույների հավատալիքներում չկային ոչ սատանաներ և ոչ խավարի և մեղքի այլ ուժեր, որոնց սնում են մարդկանց խորքային վախերը:
Հայկական դիցաբանությունում Արամազդը հայր աստվածն է, սակայն մենք չունենք մայր աստված։ Անահիտը Արամազդի կինը չէ, այլ դուստրը։ Այսպիսով ստացվում է, որ բոլոր աստվածները նրա երեխաներն են։
Տիտանները
Ի Տիտաններ առաջին կամ ավագ աստվածներն էին: Նրանց թիվը տասներկու էր, ներառյալ Զևսի, Քրոնոսի և Ռեայի ծնողները: Նրանք իշխում էին այն ժամանակ, երբ կոչվում էր ոսկե դարաշրջան: Նրանց գահընկեց արեցին երեխաները ՝ usեվսի գլխավորությամբ:
Համեմատություն
Հայկական Արամազդը և Հունական Զևսին— երկնքի և երկրի արարիչ աստվածներ
Անահիտը և Արտեմիսին — մայրության, բերքի և պտղաբերության աստվածուհիներ
Վահագն և Հերակլեսը — ամպրոպի ու կայծակի աստվածներ
Տիրը և Ապոլոնին կամ Հերմեսին— իմաստությունների, ուսման, գիտության աստվածներ
Աստղիկինը և Աֆրոդիտեն— սիրո և ջրի աստվածուհիներ
Սպանդարամետը և Հադեսին— ստորերկրյա թագավորության աստվածներ
Միհրը և Հելիոսին կամ Հեփեստոսին— լույսի և մաքրության` արևի աստվածներ
Նանեն և Աթենասը— պատերազմի աստվածուհիներ