Լեգենդներ / Մհերի դուռ

Մհերայի ժայռի դուռ կամ Ագռավաքար, սուրբ քար է Վանա բերդի մոտ (Թուրքիա), դռան տեսքով փորագրված ժայռի խորշ։ Ժայռի բարձրությունը ավելի քան 50 մետր է։ Ըստ ավանդության՝ այնտեղ փակված է Սասունցի էպոսի վերջին հերոս Փոքր Մհերը (կրտսեր Մհեր) Դավիթը (Սասունցի Դավիթ): Մհերը փակվել է այս քարայրում իր հոր՝ Սասունցի Դավթի անեծքի պատճառով։ Մհերն ու իր ձին պետք է մնան այնտեղ, քանի դեռ աշխարհում չի տիրում մարդկությունը, արդարությունը, ազնվությունն ու խաղաղությունը։
Մհերի դուռը հայտնի է իր սեպագիր արձանագրությամբ, որը քանդակվել է ուրարտական ​​Իշպուինի (Ք.ա. 825-810 թթ.) և Մենուա (մ.թ.ա. 810-786) թագավորների օրոք։ Լայն ճանաչում ձեռք բերեցին նաև Վանի ժայռի մեջ փորված արհեստական ​​կիրճերն ու խոշոր շինությունները։ Որոշ քարանձավներ հավանաբար դամբարաններ են եղել։
Մհերի դուռը կոչվում է նաև Խալդիի կամ Աստծո դարպաս։ Խալդը Ուրարտուի գլխավոր աստվածն էր, որտեղ «Աստծո դարպասը» հավանաբար կոչվում էր տաճարներ։ Հայտնի սեպագիր գրություններում ուրարտական ​​արքաները «դարպասներ» են կառուցել միայն Խալդիի համար։

Լեգենդ

Տարին մեկ անգամ ՝ Վարդավառի գիշերը (Հայ առաքելական եկեղեցու տոնը, որը հեթանոսական արմատներ ունի), երբ երկինքն ու երկիրը համբուրվում են, Մհերն իր հրեղեն ջահով ու ձին դուրս է գալիս քարայրից, սնվում դրախտային մանանայով։ Նա քայլում է երկնքում և երկրի վրա, բայց համոզված լինելով, որ «երկիրը դեռ չի կարող տանել իր ծանրությունը», վերադառնում է իր քարանձավը։ Լեգենդ կա, որ ով սա տեսնում է, նրա ցանկությունն իրականանում է։ Ըստ ավանդության՝ այս պահին մի քանի անգամ ագահ մարդիկ մտել են Մհերի դռնից ու փորձել որքան հնարավոր է շատ ոսկի վերցնել։ Ագահությունից ուշացան, դուռը փակեցին, մնացին ներսում։
Հետագայում Մհերը, իբր, դուրս կգա այնտեղից՝ «հայկական աշխարհը» չար ուժերից ազատելու և երջանիկ թագավորություն հաստատելու համար։ Լեգենդը պահպանեց հեթանոս Միհր աստծո երկրորդ գալուստի և աշխարհի ազատագրման գաղափարը չար ոգիների իշխանությունից: Ըստ Մհերի «Նա կհայտնվի, երբ ցորենի հատիկը ընկույզից մեծ լինի, իսկ գարին մասուրից մեծ լինի»։
Լեռան գագաթից նրա խորքերը իջնում ​​է Չարխի ֆալակ (արաբերեն՝ Բախտի անիվ) անունով մի անցք, որը, ըստ լեգենդի, տանում է դեպի Բախտի անիվը։