Կենսաբանության հարցաշար

1)Ինչ են իրենից ներկայացնում էուկարիոտ բջիջներըԻ (կենդանական և բուսական բջիջների կառուցվածք): 
Կենդանական և բուսական բջիջների միջև կան տարբերություններ, սակայն նրանք ունեն նման կառուցվածք: Բոլոր բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից, կորիզից և օրգանոիդներից։ Բուսական բջջին բնորոշ է ամուր բջջապատ, որը արտաքինից պատում է բջջաթաղանթը և հստակ ձև հաղորդում բջջին: Բուսական բջիջներն ունեն բջջահյութով լցված խոռոչներ, որոնք կոչվում են վակուոլներ: Բուսական բջիջներում գոյություն ունեն պլաստիդներ, որոնք կանաչ, դեղին-կարմիր և սպիտակ գունավորում են հաղորդում բուսական բջջին: Կենդանական բջիջները զուրկ են նշված հատկանիշներից, ունեն նուրբ և ճկուն բջջապատ: Եվ նաև նրանք պարունակում են  անօրգանական նյութեր՝ ջուր և հանքային աղեր, օրգանական նյութեր՝ սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր:

2)Ներկայացնել  պրոկարիոտ բջիջների արտաքին կառուցվածքը և ֆունկցիաները 
Պրոկարիոտները՝ բակտերիաները և արքեաները, eրկրի վրա ամենաառաջին կյանքի ձևերն են եղել, քանի որ իրականացրել են մի շարք կենսաբանական գործընթացներ, այդ թվում՝ բջջային հաղորդակցում և հոմեոստազ։ Այս բջիջներն ավելի փոքր են և պարզ, քան էուկարիոտները, չունեն մեմբրանային օրգանոիդներ, այդ թվում և կորիզ։ Նախակորիզավորների բջիջն արտաքինից ծածկված է բջջապատով։ Անմիջապես բջջապատի տակ պլազմային թաղանթն է, որին հաջորդում է ցիտոպլազման։ Բաժանումը պարզ է։ Բջջաթաղանթը կազմված է 2 շերտից։ Արտաքին շերտը հաստ է և ամուր, կոչվում է բջջապատ, որը ջրիմուռների մոտ կազմված է ցեյլուլոզից, իսկ բակտերիաները կազմված են ածխաջրերից։ Չափսերով փոքր են.

3)Ներկայացրու բջջի օրգանոիդները:
Միտոքոնդրիում
Միտոքոնդրիումները հայտնաբերվել են բոլոր բուսական և կենդանական բջիջներում: Դրանց տրամագիծը մոտ 1 — 5 մկմ է, ունեն ձողիկների տեսք, իսկ երկարությունը կազմում է մոտ 5 — 7 մկմ: Միտոքոնդրիումը սինթեզում է ԱԵՖ, սպիտակուց, ՌՆԹ և ԴՆԹ:

Քլորոպլաստ
Քլորոպլաստները հայտնաբերվել են բոլոր ֆոտոսինթեզ կատարող օրգանիզմներում: Քլորոպլաստները ԱԵՖ են արտադրում լուսային էներգիայից: Քլորոպլաստները պարունակում են քլորոֆիլ ինչի պատճառով ել կանաչ են:

Էնդոպլազմային ցանց
Էնդոպլազմային ցանցը կազմված է բազմաթիվ խոռոչներից։ Համարվում է էուկարիոտ (կորիզավոր) բջիջների պարտադիր օրգանոիդը և նրանցում լավ զարգացած է։ Պրոկարիոտների (նախակորիզավորներ) մոտ բացակայում է։

Գոլջիի ապարատը
էնդոպլազմային ցանցի հետ սերտորեն կապված հարթ,  միաշերտ մեմբրաններից կազմված խորշեր, խողովակների, ակոսների և բշտիկների համակարգ է, որտեղ ձևավորվում են լիզոսոմները, վակուոլները և սեկրետները, ընթանում է կուտակվում և դուրս են բերվում փոխանակության նյութերը։ Գոլջի կոմպլեքսը մասնակցում է պլազմային թաղանթի գոյացմանը։

Ռիբոսոմները
բջջի մեմբրան չունեցող օրգանոիդներն են, որոնցում կատարվում է սպիտակուցի կենսասինթեզ։

4)Ներկայացում միտոքոնդրիումների կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
Միտոքոնդրիումը սինթեզում է ԱԵՖ, սպիտակուց, ՌՆԹ և ԴՆԹ: Միտոքոնդրիումները հարուստ են սպիտակուցներով, պարունակում են լիպիդներ և ոչ մեծ քանակությամբ ՌՆԹ։ Էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ երևում է միտոքոնդրիումների երկու շերտից կազմված՝ 10-25 նմ թաղանթը։ Արտաքին թաղանթը հարթ է, դրանում քիչ են սպիտակուցները և շատ են ֆոսֆոլիպիդները ։ Ներքին թաղանթն առաջացնում է բազմաթիվ ծալքեր կամ ներփքումներ՝ կատարներ, որոնք ուղղված են դեպի միտոքոնդրիումի ներքին խոռոչը

5)Ներկայացրու Գոլջիի կոմպլեքսի կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
Գոլջիի ապարատը էնդոպլազմային ցանցի հետ սերտորեն կապված հարթ,  միաշերտ մեմբրաններից կազմված խորշեր, խողովակների, ակոսների և բշտիկների համակարգ է, որտեղ ձևավորվում են լիզոսոմները, վակուոլները և սեկրետները, ընթանում է կուտակվում և դուրս են բերվում փոխանակության նյութերը։ Գոլջի կոմպլեքսը մասնակցում է պլազմային թաղանթի գոյացմանը։

6)Ներկայացրու էնդոպլազմային ցանցի կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
Էնդոպլազմային ցանցը կազմված է բազմաթիվ խոռոչներից։ Համարվում է էուկարիոտ (կորիզավոր) բջիջների պարտադիր օրգանոիդը և նրանցում լավ զարգացած է։ Պրոկարիոտների (նախակորիզավորներ) մոտ բացակայում է։ Էնդոպլազմային ցանցի ֆունկցիաներն են՝ մոնոսախարիդների սինթեզ, լիպիդների սինթեզ, թունավոր նյութերի վնասազերծում:

7)Ներկայացրու ռիբոսոմների կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
Ռիբոսոմները բջջի մեմբրան չունեցող օրգանոիդներն են, որոնցում կատարվում է սպիտակուցի կենսասինթեզ։

8)Ինչ է իրենից ներկայացնում միտոզը (բջջի բաժանում): 
Միտոզը բջջի անուղղակի բաժանումն է, որի դեպքում կորիզում և ցիտոպլազմայում տեղի են ունենում մի շարք միմյանց հաջորդող, կանոնավոր գործընթացներ, որոնք ի վերջո բերում են բջջի գենետիկական նյութի հավասար բաշխմանը առաջացած դուստր բջիջների միջև։ Միտոզի փուլերն են՝ ինտերֆազ, պրոֆազ, մետաֆազ, անաֆազ, թելոֆազ:

9)Ներկայացրեք քրոմոսոմի կառուցվածքը: 
Քրոմոսոմներն ունեն բարդ կառուցվածք։ Քրոմոսոմները ունեն բարակ՝ 14 նմ տրամագծով թելերի ձև։ Քրոմատիդները իրենց հերթին կազմված են մեկ կամ մի քանի զույգ թելիկներից՝ քրոմանեմաներից։ Բջջի բաժանման սկզբնական նրանք կազմված են երկու իրար կցված թելանման մարմնիկներից։ Վերջիններս քրոմոսոմները փոխում են իրենց չափերը՝ երկարանում կամ կարճանում։ Այսպիսով, բույսերի և կենդանիների բջիջներում յուրաքանչյուր քրոմոսոմ ունի իր հոմոլոգ զույգը։ Մարդն ունի օրինակ ՝ 46։

10)Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝ վիրուսներ, կառուցվածքը, կենսագործնեությունը։
Վիրուս ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։ Վիրուսների մասին գիտությունը վիրուսաբանությունն է։ Վիրուսների ձևերը տարբեր են՝ հասարակ պարուրաձևից և մինչև ավելի բարդ կառույցներ։ Վիրուսները տարածվում են բազմաթիվ ճանապարհներով. բույսերի վիրուսները փոխանցվում են բույսից բույս բուսահյութով սնվող միջատների միջոցով, կենդանական վիրուսները փոխանցվում են արնախում միջատների միջոցով։ Գրիպի վիրուսները տարածվում են օդակաթիլային եղանակով՝ հազի և փռշտոցի միջոցով։

11)Ներկայացրու Ավտոտրոֆ, հետերետրֆ օրգանիզմներին։
Ավտոտրոֆներ ըստ նյութափոխանակության բնույթի և էներգիայի ստացման եղանակների՝ կենդանի օրգանիզմները բաժանվում են երկու հիմնական խմբի՝ ավտոտրոֆներ և հետերոտրոֆներ: Ավտոտրոֆներն ընդունակ են անօրգանական նյութերից օրգանական միացություններ սինթեզել։ Դրանցից են որոշ բակտերիաներ և բոլոր կանաչ բույսերը։ Կախված այն բանից, թե էներգիայի ինչ աղբյուր են օգտագործում այդ գործընթացում, ավտոտրոֆները բաժանվում են երկու խմբի՝ ֆոտոտրոֆներ և քեմոտրոֆներ։ Ֆոտոտրոֆների համար էներգիայի աղբյուր է ծառայում լույսը, քեմոտրոֆների համար՝ քիմիական ռեակցիաները։
Հետերոտրոֆներն ընդունակ չեն անօրգանական նյութերից օրգանական միացություններ սինթեզելու։ Նրանք իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ օրգանական նյութերը ստիպված են դրսից ստանալու։ Մանրէների զգալի մասը, սնկերը, որոշ մակաբույծ բույսեր, գրեթե բոլոր կենդանիները, ինչպես նաև մարդը հետերոտրոֆներ են։ Կան կենդանի օրգանիզմներ, օրինակ՝ գիշատիչ բույսերը, որոնք ավտոտրոֆ նյութափոխանակության հետ միասին օժտված են նաև հետերոտրոֆով։

12)Բացատրիր մանրամասն թե ֆոտոսինթեզի ժամանակ ինչ է տեղի ունենում:
Ֆոտոսինթեզը բարդ, բազմաստիճան գործընթաց է։ Նրա մեջ կենտրոնական դերը պատկանում է քլորոֆիլին՝ կանաչ գույնի օրգանական նյութին, որի միջոցով արեգակնային ճառագայթման էներգիան փոխակերպվում է քիմիական կապի էներգիայի։ Ֆոտոսինթեզը սկսվում է՝ քլորոպլաստը տեսանելի լույսով լուսավորվելով։ Ֆոտոնը, ընկնելով քլորոֆիլի մոլեկուլի վրա, գրգռում է նրան. մոլեկուլի էլեկտրոններն անցնում են բարձր մակարդակի, այսինքն՝ միջուկից ավելի հեռու գտնվող ուղեծրի վրա։ Դրա շնորհիվ հեշտանում է էլեկտրոնների անջատումը մոլեկուլներից։ Գրգռված էլեկտրոններից մեկն անցնում է փոխադրիչ մոլեկուլի վրա, որը նրան տանում և տեղափոխում է թաղանթի մյուս կողմը։ Քլորոֆիլի մոլեկուլը վերականգնում է էլեկտրոնի կորուստը՝ այն վերցնելով ջրի մոլեկուլից։ Էլեկտրոնների կորցնելու հետևանքով ջրի մոլեկուլներն ենթարկվում են ֆոտոլիզի: Թթվածնի ատոմներից առաջանում է մոլեկուլային թթվածին, որն անցնում է թաղանթով դիֆուզիայի եղանակով և արտամղվում մթնոլորտ։

13)Ներկայացրու քեմոսինթեզի ողջ գործընթացը։
Քեմոսինթեզը անօրգանական նյութերից օրգանական նյութեր սինթեզելու ընդունակությունը, որով օժտված են բակտերիաների որոշ տեսակներ։ Բջիջների շրջակա միջավայրից վերցնելով իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ հարաբերականորեն պարզ մոլեկուլներ՝ և դրանցից սինթեզում են տվյալ բջջին բնորոշ յուրատահուկ ավելի բարդ միացություններ։ Այսպես, տարբեր ամինաթթուներից սինթեզվում են բազմաթիվ սպիտակուցներ, մոնոսախարիդներից կազմում են պոլիսախարիդներ, ազոտային հիմքերն անցնում են նուկլեոտիդների մեջ, դրանցից սինթեզվում են նուկլեինաթթուներ։ Բջջում ընթացող նյութերի սինթեզը կոչվում է կենսասինթեզ։ Սինթեզված միացություններն օգտագործվում են բջիջների, դրանց տարբեր օրգանոիդների կառուցման, բջիջների կենսագործունեության, ինչպես նաև օգտագործված կամ քայքայված մոլեկուլները փոխարինելու համար։

14)Ներկայացրու Սպիտակուցների սինեթեզ՝  տրանսկրիպցիան։ 
Տրանսկրիպցիան գենային էքսպրեսիայի առաջին քայլն է, երբ ԴՆԹ-ի որոշակի հատված ՌՆԹ-պոլիմերազի միջոցով պատճենվում է որպես ՌՆԹ (ի-ՌՆԹ)։ Համարվում է մոլեկուլային կենսաբանության կենտրոնական դոգմայի երկրորդ փուլը։ Տրանսկրիպցիան ընթանում է հետևյալ փուլերով՝

-Սիգմա ֆակտորներ միանում են ՌՆԹ-պոլիմերազին, որը թույլ է տալիս վերջինիս միանալ ԴՆԹ-ի որոշակի հաջորդականության։
-ՌՆԹ-պոլիմերազը ձևավորում է տրանսկրիպցիոն պղպջակ։ Այս արվում է կոմպլեմենտար ԴՆԹ նուկլեոտիդների միջև ջրածնային կապերի քանդման միջոցով։
-ՌՆԹ-պոլիմերազը կոմպլեմենտարության սկզբունքի համաձայն սկսում է ռիբոնուկլոտիդներից սինթեզել նոր ՌՆԹ շղթա։
-ՌՆԹ-պոլիմերազի օգնությամբ ձևավորվում է ՌՆԹ-ի շաքարա-ֆոսֆատային հենքը։
-ՌՆԹ և ԴՆԹ շղթաների միջև գործող ջրածնական կապերը քանդվում են և նոր սինթեզված ՌՆԹ շղթան ազատվում է։
ՌՆԹ-ն կարող է կամ մնալ կորիզում կամ անցնել ցիտոպլազմա։

15)Ինչ է իրենից ներկայացնում տրանսլյացիան:  
Տրանսլյացիան բջջում սպիտակուցի կենսասինթեզն է, որը իրենից ներկայացնում է ՌՆԹից սպիտակուց ինֆորմացիայի փոխանցումը։ Տրանսլյացիան տեղի է ունենում ռիբոսոմներում։ Այն կատարվում է երեք փուլով՝ ինիցիացիա(սկիզբ), էլոնգացիա(երկարացում), տերմինացիա(ավարտ):

16)Ներկայացրու Նուկլեինաթթուների կառուցվածքը և ,դրանց ֆունկցիաները։ 
Նուկլեինաթթու, բարձրամոլեկուլային օրգանական միացություն, որը կազմված է նուկլեոտիդներից։ Նուկլեինաթթուներ ԴՆԹ և ՌՆԹ առկա են բոլոր կենդանի օրգանիզմների բջիջներում։ Գոյություն ունեն միայն 2 տեսակի նուկլեինաթթուներ՝ ԴՆԹ–ն և ՌՆԹ–ն։  Նուկլեոտիդները միմյանց են միանում ֆոսֆոդիեթերային կապի միջոցով։ Նուկլեինաթթուները լավ լուծվում են ջրում, բայց գրեթե անլուծելի են օրգանական լուծիչներում։ Շատ զգայուն են ջերմաստիճանի և թթվայնութայն փոփոխությունների նկատմամբ։ 

17)Ին՞չ է իրենից ներկայացնում գենետիկական կոդը։
Գենետիկական կոդ, ժառանգական ինֆորմացիայի ծածկագրման համակարգ նուկլեինաթթուների համակարգում, կենդանիների, բույսերի, բակտերիաների և վիրուսների մոտ իրականացվում է նուկլեոաիդների հաջորդականությամբ։  Բնական նուկլեինաթթուներում՝ ԴՆԹ և ՌՆԹ, հանդիպում են նուկլեոտիդների 5 տարածված ձևեր (յուրաքանչյուր նուկլեինաթթվում 4-ը), որոնք միմյանցից տարբերվում են ազոտային հիմքով։ 

 18)Ներկայացրու  Բջջաբանությունը որպես գիտություն բջջի մասին։ 
Բջջաբանությունը գիտություն է բջջի մասին: Նրա խնդիրն է ուսումնասիրել բջիջների կառուցվածքը, ֆունկցիան, նրանց քիմիական բաղադրությունը, բազմացումը և զարգացումըինչպես նաև արտաքին միջավայրի հետ նրա փոխհարաբերության վերաբերյալ գիտելիքների հաղորդումը: Բջջաբանությունը հանդիսանում է կենսաբանության ինտենսիվ զարգացող ճյուղերից մեկը։

19)Օրգանիզմների բջջային կառուցվածքը որպես օրգանական աշխարհի միասնության հիմք։
  Բջիջը, որպես օրգանիզմի կառուցվածքի տարրական միավոր, օժտված է կենդանի նյութին բնորոշ հատկություններով, որոնք պահպանում ու փոխանցվում են հաջորդ սերունդներին։ Բջիջն ուսումնասիրող գիտությունը բջջաբանությունն է։ Բջիջը կազմված է ցիտոպլազմայից, որը պարփակված է բջջաթաղանթի մեջ։ Ցիտոպլազման պարունակում է կենսամոլեկուլներ, որոնցից են, օրինակ, սպիտակուցները և նուկլեինաթթուները։ Կամ կազմված 1 բջջից և անվանվում են միաբջիջ օրգանիզմներ։ Բազմաբջիջ օրգանիզմները, որոնցից են բարձրակարգ բույսերն ու կենդանիները, այդ թվում և մարդը, կազմված են մեծ քանակությամբ բազմազան բջիջներից, որոնք միավորված են հյուսվածքներում ու օրգաններում։ 

20)Կենսաբանությունը որպես գիտություն։
Կենսաբանությունը գիտություն է կյանքի, նրա դրսևորումների, առանձնահատկությունների, ծագման և զարգացման մասին: Այն ուսումնասիրում է Կյանքը` որպես երևույթ, իր դրսևորումն է ստանում իրեն բնորոշ հատկանիշներով` բազմացում, զարգացում, նյութափոխանակություն, աճ և այլն: բույսերը, սնկերը, կենդանիները, բակտերիաները ամենուրեք շրջապատում են մեզ և հանդիսանում բնության անկրկնելի բաղադրիչ: Դրանց մասին բոլոր հնարավոր տեղեկությունները մենք ստանում ենք հենց կենսաբանությունից։

 21)Կենսաբանության մասնաճյուղերը և կապն այլ գիտությունների հետ։

Ժամանակակից կենսաբանությունը ներառում է բազմաթիվ բնագավառներ։ Կենսաբանական գիտությունները տարբեր ուղղվածություններ ունեն և բարդ են։ Հիմնականում առանձնանում են ՝ Կառուցվածքային, Ֆիզիոլոգիական, Էվոլյուցիոն, Սիստեմատիկա, Թագավորություններ, Էկոլոգիական և միջավայրային։
Առանց կենսաբանության մեր պատկերացումները բնության և մարդու մասին կլինեին թերի և սահմանափակ։ Կենսաբանության զարգացմանը միշտ հաջորդել է բժշկության զանգացումը։ Դրանից էլ պարզ է որ քիմիան, ֆիզիկան,աշխարհագրությունը, և այլ բնագիտական բոլոր առարկաները իրար հետ սերտերեն կապ ունեն։

22)կենսաբանական համակարգերը որպես կեն

Սուրբ Ծննդյան հեքիաթներ / Վերլուծություն

Ամանօրյա այս գեղեցիկ օրերի հետ համահունչ, մենք ընթերցեցինք երեք գեղեցիկ պատմվածքներ, որոք կուզենամ վերլուծել։ Երեքից էլ կարելի էր որևի դասեր քաղել։

Ուզում եմ անրադառնալ առջին ընթերցածս հեքիաթին։ «Սուրբ Ծննդյան հեքիաթ» -ում պատվում էր երեք ծառերի մասին, որոնք որոշեցին խոսել ապագայի մասին։
— Ես կուզեի գահ դառնալ, որի վրա բազմեր աշխարհի ամենահզոր թագավորըլ, — ասաց առաջինը։
— Իսկ ես կուզեի այնպիսի բանի մի մասը դառնալ, որը հավերժ Չարը Բարու վերափոխեր,- ասաց երկրորդը:
— Կուզեի, որ մարդիկ` ինձ նայելով` ամեն անգամ Աստծուն հիշեին,- ասաց երրորդը։
Այսինքն ամեն մեկը պատկերացնում էր իր երազանքի ապագան։ Սակայն երբ ծառերը հատեցին, առաջինը գոմ դարձավ, իսկ նրա բնափայտի մնացորդներից մսուր սարքեցին: Երկրորդ ծառից կոպիտ մի սեղան պատրաստեցին: Երրորդ ծառի գերանները սղոցով տախտակների բաժանեցին և պահեցին մեծ քաղաքի պահեստներից մեկում: Օրերից մի օր, առաջին փայտե իրը՝ դարձավ հիսուսի ծնվելու վայրը։ Օրորոցի մեջ էլ դրվեց նորածին մանուկ հիսուսը։ Երկրորդ փայտե սեղանի շուրջ տեղի ունեցավ հիսուսի վերջին ընթրիքը։ Իսկ երրորդ փայտե կտորներից պատրաստեցին խաչ, որի վրա էլ խաչեցին հիսուսին։ Այսպիսով, երե մեռանանք ծառերի մասին, մենք կարեղ ենք հասկանալ գաղափարը։
Մեր երազանքները, միշտ կատարվում են։ Դրանք կարող են կատարվել ամենա անսպասելի ձևերով։ Բայց Աստված երբեք անպատասղան չի մնում։ Միշտ կգա մի պահ, երբ մենք կստնանք մեր արժանի բարիքը կամ չարիքը։ Ես հավատում եմ «Կյանքում ամեն ինչ ետ է գալիս» խոսքերին։ Ով իրեք, կյանքում ամեն ինչ ետ է գալիս։ Միշտ լինում է մի լուսավոր կետ։ Պարզապես ոչ բելերն են նկատում այդ լույսը։ Լիարժեք մթությում չի լինում կյանքում։
Մյուս տեսանկյանից էլ, ծառերը հասան իրենց երազանքներին, ամենազզվելի ձևով։ Այսիքն ստացան գրեթե հակառակը։ Ցանկացար, որ քեզ նայեն և հիշեն Հիսուսին։ Եվ ահա, քո վրա նրան սպանեցին։ Փաստացի երազանքը կատարվեց, սակայն եթե խորը մտածենք, մի թ՞ե այդպիսին էի նրա ապագայի պատկերացումը։

Երկրորդ հեքիաթը՝ «սրինգ նվագող աղջկա մասին» անվանումով։

Խոսեի սանդալները

Շատ տարիներ առաջ, անհիշելի ժամանակներում Բրազիլիայի հյուսիսի գյուղերից մեկում ապրում էր յոթնամյա մի տղա Խոսե անունով: Դեռ շատ փոքր հասակում նա կորցրել էր ծնողներին և խնամակալվել ժլատ մորաքրոջ մոտ, որը, շատ փող ունենալով`համարյա ոչինչ չէր ծախսում իր զարմիկի համար:
Խոսեն, որ երբեք չէր իմացել սիրո նշանակությունը, կարծում էր, թե դա կյանքի սովորական ձև է և դրա համար ընդհանրապես չէր անհանգստանում:


Նրանք ապրում էին բավական հարուստ միջավայրում, բայց մորաքույրը տեղական դպրոցի գլխավոր ուսուցչին համոզեց, որ զարմիկի ուսուցման համար գնի միայն մեկ տասներորդ մասը վերցնի, սպառնալով բողոքել պրեֆեկտին, եթե նա չընդունի իր առաջարկը: Գլխավոր ուսուցիչը, համաձայնելուց բացի, ընտրություն չուներ, բայցևայնպես հրահանգեց ուսուցիչներին առիթը բաց չթողնել` վիրավորելու Խոսեին այն հույսով, որ նա իրեն վատ կպահի և տեղիք կտա դպրոցից վտարվելուն:


Խոսեն, որ երբևէ չէր իմացել սիրո նշանակությունը, կարծում էր, թե դա կյանքի սովորական ձև է:
Մոտեցավ ճրագալույցը: Գյուղի հոգևորականն արձակուրդում էր: Աշակերտները պետք է հավաքվեին եկեղեցում` գյուղից քիչ հեռու: Աղջիկներն ու տղաները քայլում էին, և հաշվի չառնելով Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան օրը, խոսում այն մասին, թե ինչ են գտնելու իրենց կոշիկների մոտ հաջորդ օրը. նորօրյա հագուստ, թանկարժեք խաղալիքներ, քաղցրավենիք և հեծանիվներ:


Դա առանձնահատուկ օր էր, այդ իսկ պատճառով աշակերտները լավ էին հագնված, բացի Խոսեից, որը հագել էր ամենօրյա պատառոտված իր սովորական հագուստը և այն նույն` մի քանի համար փոքր ճղճղված սանդալները, որոնք չորս տարեկանում նվիրել էր մորաքույրը, ասելով, որ կստանա նոր զույգ, երբ դառնա տասը տարեկան: Երեխաներից ոմանք նրան հարցրին, թե ինչու է այդքան աղքատ և ասացին, որ ամաչում են այդպիսի շորեր ու կոշիկներ հագնող նման ընկեր ունենալուց:


Քանի որ Խոսեն երբեք չէր իմացել սիրո նշանակությունը, նրան ընդհանրապես չէին անհանգստացնում նրանց հարցերն ու մեկնաբանությունները:
Ինչևէ, երբ երեխաները մտան եկեղեցի, և Խոսեն` լսելով երգեհոնի ձայնը, տեսնելով վառ լույսերը, տոնական հագուստով միաբանությանը, մեկտեղ հավաքված ընտանիքներ, ծնողներ` փաթաթված իրենց երեխաներին, զգաց, որ ամենաաղքատն է նրանցից: Հավաքույթից հետո, մյուսների հետ տուն գնալու փոխարեն, նա նստեց եկեղեցու աստիճանին և լաց եղավ: Եվ քանի որ երբեք չէր զգացել քնքշանք, այդ պահին միայն հասկացավ, որ միայնակ է ու անօգնական` լքված բոլորի կողմից:


Միայն հետո Խոսեն նկատեց իր մոտ նստած փոքրիկ տղային` հավանաբար իր նման ոտաբոբիկ ու աղքատ: Առաջ երբեք չէր տեսել այդ տղային և կարծեց, որ նա պետք է երկար քայլեր` այդտեղ հասնելու համար: Մտածեց. նրա ոտքերը երևի սառած են:


Նրան կտամ իմ սանդալներից մեկը` գոնե ինչ-որ չափով կմեղմացնի ցավը:
Թեև Խոսեն երբեք չէր տեսել քնքշանք, գիտեր տառապանքի գինը և չէր ուզում, որ ուրիշներն էլ տառապեն: Իր սանդալներից մեկը տալով տղային` մյուսով վերադարձավ տուն: Սկզբում մեկ ոտքի վրա էր, հետո` մյուսի, այնպես որ ոտնատակերը շատ չմաշի քարքարոտ ճանապարհին: Տուն հասնելուն պես մորաքույրը նկատեց նրա ոտքի մի սանդալը և ասաց, որ խիստ կպատժվի, եթե մյուս օրը սանդալը չգտնի:


Խոսեն վախով պառկեց քնելու, որովհետև գիտեր, թե ինչպիսին են մորաքրոջ պատիժները: Ամբողջ գիշեր դողաց վախից, և երբ քունը մոտեցել էր, հյուրասենյակում ձայներ լսեց: Մորաքույրը ներխուժեց հյուրասենյակ, փորձելով իմանալ, ինչ է կատարվում:


Դեռևս քնաթաթախ Խոսեն սենյակի կենտրոնում տեսավ այն սանդալը, որ տվել էր փոքրիկ տղային: Այժմ, սակայն, այն շրջապատված էր տաբեր տեսակի խաղալիքներով, հեծանիվներով ու հագուստով: Իսկ հարևանները գոռում-գոչում էին, հայտարարելով, թե իրենց երեխաները թալանված են, որովհետև արթնանալով, իրենց կոշիկների մոտ ոչինչ չեն գտել:


Այստեղ շնչասպառ ներս մտավ այն եկեղեցու հոգևորականը, որտեղ նախորդ օրը տոնակատարությունն էր. եկեղեցու աստիճաններին հայտնվել էր մանուկ Հիսուս` ոսկեզօծ հագուստով և միայն մեկ սանդալով: Տիրեց լռություն, ամեն ոք պատկերացնելով Աստծուն` լուռ աղոթում էր: Մորաքույրը լալիս ու ներողություն էր խնդրում: Իսկ Խոսեի սիրտը լի էր ավյունով և սիրով:

Պաուլո Կոելիո. Սբ. Ծննդյան հեքիաթ սրինգ նվագող աղջկա մասին

Կար մի աղջիկ: Ամբողջ օրը նա սրինգ էր նվագում: Երբեմն այնքան արտասովոր էր լինում նրա նվագը, որ անցորդները կանգնում ու լսում էին: Աղջիկը նվագում էր երկնքի մաքրության, օվկիանոսի խորության, անտառի թարմության, մարդկանց և նրանց ցանկությունների, նրանց զգացմունքների ուժգնության և անկայունության մասին: Մի խոսքով` այն մասին, թե ինչպես էր ինքը պատկերացնում կյանքը: Սակայն մի օր մարդիկ սկսեցին պատմել նրան այն մասին, որ կյանքում ամեն ինչ բոլորովին էլ այնպես չէ, ինչպես ինքն է պատկերացնում: Եվ հենց որ նա հավատաց մարդկանց, սրինգը դադարեց նվագել:

— Ինչո՞ւ չես ուզում նվագել, սրինգ, — հարցրեց տրտմած աղջիկը:
— Ոչ թե ես չեմ ուզում նվագել, դու այլևս չես լսում ինձ, — տխուր պատասխանեց սրինգը և լռեց:
Աղջիկը նստեց աթոռին և լաց եղավ: Ինչպե՞ս ապրել առանց սրինգի, չէ՞ որ դա միակ բանն էր, որ ինքը կարող էր անել:
— Մի տխրիր, — ասաց սրինգը, — դու դեռ լսո՞ւմ ես ինձ:
— Այո, — ասաց աղջիկը` ափով սրբելով արցունքները:
— Դե ուրեմն, կենտրոնացիր: Այս Սբ. Ծննդյան տոնին քո առջև կբացվի երկու աշխարհ. Աշխարհ` ուրիշ մարդկանց աչքերով և աշխարհ` քո աչքերով: Սակայն ապագա կյանքի համար դու պետք է ընտրես դրանցից մեկը: Եթե դու նախընտրես աշխարհն ուրիշ մարդկանց աչքերով, կդառնաս ունկնդիր, և քո կյանքի աղբյուրը միշտ կենտրոնացած կլինի ուրիշների կարծիքների վրա: Իսկ եթե նախընտրես աշխարհը քո աչքերով, ապա հնարավոր է, որ կրկին լսես ինքդ քեզ և կրկին նվագես: Սակայն ստիպված կլինես այլևս ոչ ոքի չլսել և անգամ` չսխալվել:
— Օ, որքան լուրջ է այդ ամենը, — ասաց աղջիկը և արագ վեր կացավ աթոռից:
Մի քանի օր անց եկավ Սբ. Ծննդյան տոնը: Տնեցիները հավաքվեցին հյուրասենյակում, սկսեցին քննարկել ինչ-որ բաներ, կատակել, վիճել: Սակայն աղջիկը նրանց չէր լսում: Նա խորհում էր, թե երկու աշխարհներից ո՞րն ընտրել: Եվ հանկարծ սեղանի շուրջ հավաքվածներից մեկը բարձրաձայն ասաց. «Ես չեմ կարող գրել այնպիսի պիեսներ, ինչպիսիք գրել է Շեքսպիրը: Սակայն իմ առավելությունն այն է, որ ես կարող եմ գրել իմ պիեսները»: Մեծահասակները ծիծաղեցին, իսկ աղջիկը պապանձվեց, որովհետև հասկացավ, որ յուրաքանչյուր մարդու առավելությունն այն է, որ միայն ինքն է այդպիսին: Եվ ինչ-որ վառ և արտասովոր բան ստեղծելու համար բոլորովին էլ պետք չէ լսել այլ մարդկանց, որովհետև յուրաքանչյուր մարդ ինքնին հրաշք է, և այդ հրաշքը թաքնված է հենց իր մեջ: Պարզապես շատերը ժամանակավորապես մոռացել են այդ մասին, և ահա` չգիտեն ինչ անել` ուրիշների խորհուրդներին հետևելուց բացի: Աղջիկը դուրս վազեց սենյակից, վերցրեց սրինգը, վերադարձավ հյուրասենյակ և բարձրացավ աթոռին:
— Ուշադրություն եմ խնդրում: Հիմա ես ձեզ համար կնվագեմ:
Մեծահասակները ժպտացին, ծափահարեցին: Ահա թե ինչ արտասովորն է իրենց դուստրը: Ինչ ինքնավստահորեն է պահանջում ուշադրություն իր հանդեպ, անգամ աթոռի վրա բարձրացավ: Իսկ երբ աղջիկը սկսեց նվագել, մեծահասակները լռեցին: Նրանց մտքով էլ չէր անցնում, որ այդ Սբ. Ծննդյան տոնին իրենց տանը տեղի էին ունենում իրական հրաշքներ: Հրաշքներ` իրենց աղջկա աչքերով:

Examination test

Exercise 1. Present Simple or Present Continuous?
1) Are you coming tonight?
2) Does he eat rice every day?
3) I am working at the moment.
4) Does he come to London often?
5) He is playing tennis now.
6) Are you coming to the cinema later?
7) They aren’t coming to the party tomorrow.
8) He isn’t playing golf now.
9) Are you playing tennis this Sunday?
10) They go to the restaurant every Saturday.
11) She doesn’t go to the cinema very often.
12) You usually arrive late.

Exercise 2. Past Simple or Past Continuous?
1) I was sitting in a café when you called.
2) When you arrived at the party, who was there?
3) Susie was watching a film when she heard the noise.
4) Yesterday I went to the library, next I had a swim, later I
met Julie for coffee.
5) We were playing tennis when John hurt his ankle.
6) What did they do at 10pm last night – it was really noisy?
7) He was taking a shower when the telephone rang.
8) He was in the shower when the telephone rang.
9) When I walked into the room, everyone was working.

Exercise 3. Fill in the correct form of the words in brackets (comparative or superlative).
My house is bigger than yours.
This flower is more beautiful than that one.
This is the most interesting book I have ever read.
Non-smokers usually live longer than smokers.
Which animal is the most dangerous animal in the world?
A holiday by the sea is better than a holiday in the
mountains.
It is strange but often a coke is more expensive than a beer.
Who is the (rich) woman on earth?
The weather this summer is even worse than last summer.
He was the cleverest thief of all.

Exercise 4. Match the words with their definitions
A type of tourism when you travel to taste different cuisines. – Food tourism
A type of tourism when you go abroad to study. – Educational tourism
A type of tourism when you go to visit museums and different
places. – Agritourism
A type of tourism when you go to different dangerous places. – Extreme tourism
A type of tourism when you spend your time in resorts. – Resort tourism
A type of tourism when you visit different religious places. – Religion tourism
A type of tourism when you want to discover agriculture in
the country. – Cultural tourism
A type of tourism when you explore ecology in a certain
territory. – Ecotourism

Exercise 5. What is your favorite art and why?
Art is a wide range of human activities that involve creative imagination and an aim to express technical proficiency, beauty, emotional power and so on.There is no generally agreed definition of what constitutes art, because everyone understand thta meaning in their own way.And i think, its perfect when everybody can see this world in their own way and create a new art style only based on imaginarity. There is no rules in this pretty world,which name is art.You can make your own rules,without any restrictions. Am a painter and am a part of this peatiful and mysterious concept))

Սուրբ Ծննդյան հեքիաթ

images

Ինչպես մի հայտնի հին ավանդազրույց է պատմում, մի ժամանակ Լիբանանի հիասքանչ անտառներում երեք մայրիներ ծնվեցին: Մայրիները, ինչպես բոլորին հայտնի է, աճում են շատ-շատ դանդաղ, այնպես որ մեր երեք ծառերը ամբողջ դարեր անցկացրին կյանքի և մահվան, բնության և մարդկության շուրջ մտորումներում:

Նրանք տեսել էին, թե ինչպես Լիբանանի հողին ոտք դրեցին Սողոմոն թագավորի պատգամաբերները և ինչպես հետո, ասորեստանցիների դեմ ճակատամարտերում, արյամբ ողողվեց այդ հողը: Նրանք երես առ երես տեսել էին ոխերիմ թշնամիներ Հեզաբելին և Եղիա մարգարեին: Նրանց ժամանակ էր հորինվել այբուբենը. նրանք զմայլվում էին` տեսնելով, թե ինչպես էին իրենց կողքով անցնում գունագեղ կտորեղենով բարձած քարավանները:

Եվ գեղեցիկ մի օր մայրիները որոշեցին խոսել ապագայի մասին:

— Այն ամենից հետո, ինչ ինձ վիճակվեց տեսնել, — ասաց առաջինը, ես կուզեի գահ դառնալ, որի վրա բազմեր աշխարհի ամենահզոր թագավորը:

— Իսկ ես կուզեի այնպիսի բանի մի մասը դառնալ, որը հավերժ Չարը Բարու վերափոխեր,- ասաց երկրորդը:

— Իսկ ինչ մնում է ինձ, — ասաց երրորդը, ապա կուզեի, որ մարդիկ` ինձ նայելով` ամեն անգամ Աստծուն հիշեին:

Անցան տարիներ ու տարիներ, և ահա անտառում վերջապես փայտահատներ հայտնվեցին: Նրանք կտրեցին մայրիները և սղոցեցին դրանք:

Մայրիներից յուրաքանչյուրն իր նվիրական իղձն ուներ, բայց իրականությունը երբեք չի հարցնում, թե ով ինչ է երազում: Առաջին մայրին գոմ դարձավ, իսկ նրա բնափայտի մնացորդներից մսուր սարքեցին: Երկրորդ ծառից գեղջկական կոպիտ մի սեղան պատրաստեցին, որը հետո մի կահույքավաճառի ծախեցին:

Երրորդ ծառի գերանները ծախել չհաջողվեց: Դրանք սղոցով տախտակների բաժանեցին և պահեցին մեծ քաղաքի պահեստներից մեկում:

Դառնագին տրտնջացին երեք մայրիները. «Մեր բնափայտն ախր այնքան լավն էր: Ոչ մեկը, սակայն, արժանի ձևով չօգտագործեց»:

Ժամանակն անցավ, և մի աստղալից գիշեր ամուսնական մի զույգ, որ օթևան չուներ, որոշեց գիշերել այն գոմում, որ կառուցվել էր առաջին մայրու բնափայտից: Կնոջ ծննդաբերելու օրերն էին: Այդ գիշեր նա որդի ծնեց և նրան տեղավորեց մսուրի մեջ` փափուկ ծղոտի վրա:

Եվ հենց այդ պահին առաջին մայրին հասկացավ, որ իր երազանքը կատարվեց. նա նեցուկ եղավ Երկրի Մեծագույն Թագավորին:

Տարիներ անց մի գեղջկական համեստ տան մեջ մարդիկ նստել էին այն սեղանի շուրջ, որը պատրաստված էր երկրորդ մայրու բնափայտից: Նախքան ընթրիքը սկսելը, նրանցից մեկը սեղանին դրված հացի ու գինու վրա մի քանի խոսք ասաց:

Եվ այդտեղ երկրորդ մայրին հասկացավ, որ հենց այդ պահին ինքը նեցուկ եղավ ոչ միայն գինու սափորին ու հացի պնակին, այլև Մարդու և Աստծու միջև միությանը:

Հաջորդ օրը երրորդ ծառի երկու տախտակներից խաչ սարքեցին: Մի քանի ժամ անց վերքերի մեջ կորած մի մարդու բերեցին և մեխերով խաչին գամեցին: Երրորդ մայրին սոսկաց իր բախտից և սկսեց անիծել իր դաժան ճակատագիրը:

Բայց երեք օր էլ չէր անցել, երբ նա հասկացավ իր համար նախանշված բախտը. խաչից կախված մարդը դարձավ Աշխարհի Լուսատուն: Խաչը, որ պատրաստված էր այդ մայրու բնափայտից, խոշտանգման գործիքից վերափոխվեց հաղթության խորհրդանիշի:

Այսպես կատարվեց երեք լիբանանյան մայրիների ճակատագիրը. և ինչպես դա միշտ լինում է երազանքների հետ, նրանց երազանքները կատարվեցին, բայց բոլորովին այլ ձևով, քան իրենք էին պատկերացնում:

Հեղ. ՝ Պաուլո Կոելյո

Թարգմանությունը` Արտակ Վարդանյանի

Հայոց պատմության քննական հարցաշար

1)Հայկական լեռնաշխարհը, որպես հայոց բնօրրան։
Աշխարհիյուրաքանչյուրժողովուրդունիիրհայրենիքը: Դաայնտարածքնէ, որտեղնադարերշարունակապրումէ, կերտումիրպատմությունը, ստեղծումմշակութայինարժեքներ:Ամենավաղժամանակներումմարդիկապրելենայնվայրերում, որտեղեղելենկյանքիհամարնպաստավորպայմաններ: Հետագայումնրանքտեղաշարժվելենայլվայրերևհետզհետեբնակեցրելերկրագնդիգրեթեողջտարածքը:Կանազգեր, որոնք, իսկզբանեձևավորվելովմիորոշակիտարածքում, մշտապեսմնացելեննույնտեղում: Այնտեղէանցելնրանցամբողջպատմականուղին: Այդպիսիհինուբնիկազգերիցենհայերը: ՀայերիհայրենիքըկոչվումէՀայաստան: ԱյնընդգրկումէամբողջՀայկականլեռնաշխարհը: ԱհաթեինչուՀայկականլեռնաշխարհըհամարվումէհայերիբնօրրանը՝հայրենիքը: Հայրենիքըսրբացվելէևժողովրդիհիշողությանմեջամրագրվելառասպելներով, լեգենդներովուհետաքրքիրպատմություններով:

2)Վանի թագավորություն։
Վանի թագավորությունը կազմավորվել 9 դարում, Վանա լճի ավազանում։ Կազմավորվեց, քանի որ տեղի ունեցան կրոնական, քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական զարգացումմներ, որոնք բերեցին նրան, որ տվյալ տարածքում ստեղծվեց պետություն։ Բացի այդ հայերը իրենց կազմակերպության ծնորհիվ կարողանում էին նվաճել, և պաշտպանվել թշնամուց ինչն էլ նպաստեց այտ տարածաշրջանում ստեղծված պետության բարգավաջմանը։

3)Ուրարտու․ ճարտարապետությունը։
Վանի թագավորությունում կային թագավորանիստ, վարչատնտեսական, ռազմական, ինչպես նաև պաշտամունքային նշանակության քաղաքներ:  Ստեղծվեցին յուրահատուկ կառույցներ՝ զորանոցներ,ախոռներ, լճակներ, բերդեր, ռազմական ճամբարներ: Բերդերն ունեին մինչև 18 մ բարձրության 2-3 շարք պարիսպներ՝ իրենց աշտարակներով և տեղ-տեղ էլ իրենց առջևում արված խրամատներով:  Բազմաթիվ շենքեր են կառուցվել Կարմիր բլուրի, Արագածի միջնաբերդերում: Ճարտարապետության գլուխգործոց էր Էրեբունի ամրոցը։ Ուրարտական պետության երկրորդ խոշոր տնտեսական, քաղաքական ու մշակութային կենտրոնն էր։ Էրեբունիի հիմնադրման ժամանակ Վանի թագավորությունը հասել էր տնտեսական, քաղաքական և ռազմական հզորության։ Խալդ աստծո մեծությամբ Արգիշտին՝ այս ամրոցը կառուցեց և անվանեց Էրեբունի քաղաք՝ ի հզորություն Բիայնի երկրի և ի սարսափ թշնամիների։Իսկ ներկայիս երևան անվանումը ծագել է Էրեբունի անունից։ Այն տեղակայված Արին բերդ բլրի վրա են։ Նվիրված էր Խալդ աստծուն, ով ուրարտացիների գերագույն աստվածն է։ Տաճարի պատերը ծածկված էին աստվածների նկարներով,ցույց տալով մարդկանց։Առավել բնորոշ էր Խալդ աստծո կերպարը։
Վանի թագավորության շինարվեստը հետագայում մեծ ազդեցություն ունեցավ փոքրասիական և հատկապես իրանական (աքեմենյան) կառուցողական ավանդույթների վրա:

4)Կարմիր բլուր․ ուրարտական հուշարձան։
ԹԵՅՇԵԲԱԻՆԻ — ուրարտական քաղաք-ամրոցը հիմնադրվել է Ք.ա. 685-645 թթ.` Ուրարտուի թագավոր Ռուսա Բ-ի կողմից, Թեյշեբա աստծո պատվին: Գտնվում է Երևան քաղաքի հարավ- արևմտյան արվարձանում, Կարմիր Բլրի վրա: Քաղաքը զբաղեցրել է 100,0 հա տարածություն, բուն միջնաբերդը` 4,0 հա: Եղել է խոշոր վարչատնտեսական կենտրոն, երկհարկ միջնաբերդով, որտեղ տեղակայված են եղել բրուտագործական, զինագործական, մետաղագործական արհեստանոցներ, գինու և գարեջրի մառաններ, հացահատիկի շտեմարաններ, անասնանոցներ (առաջին հարկ), սյունաշար սրահներ ու բնակելի սենյակներ (երկրորդ հարկ): Թեյշեբաինիի պեղումներից հայտնաբերված հնագիտական նյութը կարելի է տեսնել ՙԷրեբունի՚ պատմահնագիտական արգելոց — թանգարանում: Այստեղի պեղումները ցույց են տվել որ տարածաշրջանը բավականին զարգացած է եղել։

5)Շենգավիթ․ Երևանի հնագույն քաղաքատեղի։
ՇԵՆԳԱՎԻԹԸ եզակի վաղ երկրագործական բնակատեղի է Մերձավոր Արևելքում (Ք.ա IV-III հզ., վաղ բրոնզ): Գտնվում է Երևան քաղաքի հարավ-արևմտյան մասում` Երևանյան լճի արևելյան հրվանդանին: Երևանի տարածքը երկիր մոլորակի վրա առաջիններից է, որ մուտք է գործել քաղաքակրթության և վաղ պետականության շրջան։ Այն կոչվում է վաղբրոնզեդարյան հնագիտական ժամանակաշրջան։ 6 հեկտար զբաղեցնող քաղաքատեղիում հնագիտական պեղումների արդյունքում բացվել են 900֊1000 շինություն։ Սրանից կարելի է ենթադրել, որ Շենգավիթում ապրել է նվազագույնը մի քանի հազար մարդ, որը հին արևելյան չափորոշիչներով բնորոշ էր քաղաքին։ Հուշարձանը ներկայումս զբաղեցնում է 6,0 հա տարածություն և ներկայանում է իրար միացած կլոր կամ քառանկյուն հիմք ունեցող կացարաններով, թեք ու փոքր փողոցներով: Հնագիտական պեղումներից պարզվել է, որ այս բնակատեղին շրջափակված է եղել անմշակ քարերից կառուցված հզոր պարսպով և ունեցել է դեպի Հրազդան (հնում` Իլդարունի) գետը տանող ստորերկրյա սալածածկ գետնուղի, իսկ պարսպից դուրս տարածվել է դամբարանադաշտը:

6)Հայկազուն-Երվանդականների թագավորություն։
Պարույրի ազգականներից Երվանդ Սակավակյացը հիմք դրեց հայկական նոր արքայատոհմի, որը նրա անունով կոչվեց Երվանդունիների հարստություն: Մայրաքաղաքը շարունակում էր մնալ Վանը, իսկ IV դարից դարձավ Արմավիրը: Երվանդունիների համահայկական թագավորությունն ընդգրկում էր նախկին Վանի թագավորության տարածքը, այսինքն` գրեթե ամբողջ Հայկական լեռնաշխարհը։ Երվանդ Սակավակյացը ստիպված ընդունում է Մարաստանի գերիշխանությունը եւ պարտավորվում է հարկ վճարել, իսկ պատերազմի դեպքում` տրամադրել զորքի կեսը: Հայերն ունեին 8.000 հեծյալ եւ 40.000 հետեւակ զորք: Հայաստանը լիովին պահպանում էր պետական անկախությունը։ Մարաստանի գերիշխանությունը Առաջավոր Ասիայում երկար չտեւեց:
Նրանց օրոք Հայաստանում պետականությունը այնպիսի ամուր հիմքերի վրա էր դրվել, որ օտարերկրյա տիրապետությունը շարունակվեց միայն մեկ տասնամյակ:

7)Բագարան և Երվանդաշատ։
 Երվանդաշատ մայրաքաղաքը գտնվել է Այրարատ նահանգի Երասխաձոր գավառում, Արաքս գետի ձախ ափին: Եղել է Երվանդունիների թագավորության վերջին մայրաքաղաքը: Հիմնադրել է Երվանդ Դ թագավորը` մ.թ.ա. III դ. վերջին: Ժամանակագրական առումով Երվանդաշատը Հայաստանի երրորդ մայրաքաղաքն է: Միջնաբերդը կառուցվել է միակտուր, ապառաժ բլրի վրա: մայրաքաղաքը Արմավիրից Երվանդաշատ տեղափոխելը պայմանավորված էր Երասխ գետի հունը փոխելու իրողությամբ և ռազմավարական նշանակությամբ: Նոր մայրաքաղաքը հնի համեմատությամբ առավել ջրառատ էր և ուներ ամուր դիրք: Այն ուներ հսկա որձաքարերով շարված և երկաթե գամերով իրար միացված հաստապատ պարիսպ ու պաշտպանական այլ կառույցներ, ջրամատակարարման հատուկ համակարգ և բազմաթիվ կացարաններ: Պարիսպների պատերի մեջ տեղադրվել են պղնձե դռներ և երկաթե սանդուղքներ, որոնց մեջ թաքնված որոգայթներ են տեղադրվել:
Երվանդաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումից հետո կառուցեց նաև նոր հոգևոր կենտրոն՝ Բագարանը: Այն գտնվում էր Ախուրյան գետի աջ ափին: Բագարանից պահպանվել են նաև բերդապարիսպի, տների, գերեզմանների մնացորդներ Ախուրյանի աջ և ձախ ափերին:  Քաղաքը հայտնի է իր երեք եկեղեցիներով` Ս. Թեոդորոս, Ս. Գևորգ և Ս. Շուշանիկ: Ըստ ավանդության՝ հայոց որի գագաթին է գտնվում Ս. Թեոդորոս եկեղեցին: Իշխանի մանկահասակ դուստրը՝ Շուշանիկը, շրջելով Բագարանի շրջակայքում, մոլորվում և այդպես էլ չի գտնվում: Փոքրիկ Շուշանիկի հայրը Ախուրյանի ձախ ափին, ենթադրաբար այն վայրում, որտեղ կորել էր Շուշանիկը, կառուցում է եկեղեցի: Ձորի գագաթին է գտնվում Ս. Թեոդորոս եկեղեցին: Հին և ակնահաճո կառուցվածք ունի նաև Ս. Գևորգ եկեղեցին, որը գտնվում էր բերդի հյուսիսային կողմում և նշանավոր ուխտատեղերից էր։ Բագարանից պահպանվել են նաև բերդապարիսպի, տների, գերեզմանների մնացորդներ Ախուրյանի աջ և ձախ ափերին:

8)Արտաշեսյան արքայատոհմի հաստատումը․ Արտաշես 1-ին։
Արտաշես Ա-ն (Ք.ա. 189-160 թթ.) մեր ժողովրդի պատմության նշանավոր թագավորներից մեկն է եղել: Արտաշես Ա-ն իրագործում է բազմաթիվ բարենորոգումներ, որոնք նպաստում են երկրի աննախընթաց վերելքին: Արտաշեսն իրեն ներկայացնում էր որպես Երվանդական արքայատոհմի սերունդ: Սակայն իրականում նա հիմնադրում է նոր թագավորական հարստություն, որն իր անունով կոչում ենք Արտաշեսյան: Այս դինաստիան Մեծ Հայքում իշխեց մոտ երկու դար (Ք.ա. 189-1 թթ.) եւ այդ շրջանում մեր երկիրը դարձավ տարածաշրջանի ամենահզոր թագավորություններից մեկը: Արտաշես Ա-ի առաջնահերթ խնդիրներից էր վերամիավորել Մեծ Հայքից բռնի առանձնացված հողերը: Իր միավորիչ գործունեությունը հաջողությամբ իրականացնելու համար Արտաշեսին անհրաժեշտ էր հզոր բանակ: Նա բանակը բաժանեց չորս սահմանապահ զորաթեւերի` զորավարությունների: Արտաշես Ա-ն հիմնադրում է Արտաշատ մայրաքաղաքը, որը շուտով դառնում է Հին աշխարհի կարեւոր կենտրոններից մեկը: Քաղաքի աշխարհագրական դիրքը շատ բարենպաստ էր: Պատահական չէ, որ այստեղ են կառուցվել Հայաստանի գրեթե բոլոր մայրաքաղաքները` Արմավիրը, Երվանդաշատը, Արտաշատը, Վաղարշապատը, Դվինը, Երեւանը: Նորաստեղծ Արտաշատում թագավորը կառուցեց Հայոց աշխարհի հովանավոր Անահիտ աստվածուհու տաճարը:  Արտաշես Ա-ի բարեփոխումների եւ գործունեության շնորհիվ Մեծ Հայքը բռնեց սրընթաց վերելքի ուղին, որի հետագա արտացոլումը հանդիսացավ նրա թոռ Տիգրան Մեծի օրոք հայկական կայսրության ստեղծումը:

9)Տիգրան Մեծ․ զորեղ արքա։
Ք.ա. 95 թ.` հոր մահից հետո, Տիգրան Բ-ն, Պարթեւստանին զիջելով Մեծ Հայքի հարավարեւելյան որոշ հողեր, ազատվեց պատանդությունից եւ ժառանգեց հայրենի գահը: Տաղանդավոր դիվանագետ, պետական, ռազմական գործիչ Տիգրան Բ Մեծի 40-ամյա գահակալման տարիները (Ք.ա. 95-55 թթ.) նշանավորվել են Հայաստանի աննախադեպ ռազմաքաղաքական, տնտեսական եւ մշակութային վերելքով, հայկական պետության միջազգային դերի եւ հեղինակության բարձրացմամբ: Ք.ա. 94 թ. Տիգրան Մեծը վերամիավորեց Ծոփքը, որով Մեծ Հայքը ամբողջացավ: Հռոմեական եւ պարթեւական հզոր տերությունների առաջխաղացմանը դիմակայելու եւ Հայաստանի դեմ նրանց սպառնալիքները չեզոքացնելու նպատակով Տիգրան Մեծը Ք.ա. 94 թ. ռազմաքաղաքական դաշինք կնքեց Պոնտոսի եւ Փոքր Հայքի թագավոր Միհրդատ Զ Եվպատորի հետ: Դաշինքը ամրապնդելու նպատակով Տիգրանը կնության վերցրեց Միհրդատի դստերը` Կլեոպատրային:  Նա Ք.ա. 84-83 թթ. նվաճեց Կոմմագենեն, Կիլիկիան, Ասորիքը (Սիրիա), Փյունիկիան (Լիբանան), Հրեաստանը եւ Նաբատեան: Այսպիսով` ստեղծվեց հայկական հզոր եւ ընդարձակ կայսրություն: Տիգրանի տերության մեջ խոսում էին 15-ից ավելի լեզուներով:

10)Տիգրանյան տերության պետական կարգը եւ մշակութային կյանքը։
Նորաստեղծ հայկական տերությունը դյուրությամբ կառավարելու համար Տիգրան Մեծը հիմնեց մի շարք փոխարքայություններ ու կուսակալություններ, որոնց կառավարիչներ կարգեց իր մերձավոր ազգականներին ու հավատարիմ մեծատոհմիկներին: Տիգրան Մեծը զբաղվել է խոշորամասշտաբ շինարարական աշխատանքներով, հատկապես` քաղաքաշինությամբ և ճանապարհաշինությամբ: Աղձնիքում նա հիմնադրեց եւ կառուցապատեց իր նորակերտ տերության նոր մայրաքաղաք Տիգրանակերտը, կառուցեց հայկական երկու մայրաքաղաքները միացնող Արտաշատ-Տիգրանակերտ «արքունի պողոտան», հիմնեց Տիգրանակերտ և Տիգրանավան անվանումներով այլ քաղաքներ Հայաստանի տարբեր շրջաններում, հովանավորեց հելլենիստական մշակույթի եւ տնտեսության, հատկապես` արհեստի եւ առեւտրի զարգացումը, իր պատկերով եւ հունարեն մակագրությամբ հատեց դրամներ: Նորաստեղծ քաղաքները արագորեն բնակեցնելու նպատակով Տիգրանը նվաճված երկրներից մեծ թվով արհեստավորներ ու առևտրականներ վերաբնակեցրեց այնտեղ:

11)Արտավազդ 2-րդ։
Տիգրան Մեծին հաջորդեց որդին` Արտավազդ Բ-ն (Ք.ա. 55-34թթ.), որի գահակալման տարիներին Մեծ Հայքը հայտնվել էր պարթեւա-հռոմեական սուր զինաբախումների ոլորտում: Նա երկրի անկախության ու անվտանգության ապահովման հուսալի միջոց դարձրեց պատերազմող տերությունների միջեւ խուսանավելու քաղաքականություն։ Պարթևաստանի դեմ արշավանքներում մ․թ․ա․ 53-ին ջախջախվել են Կրասոսի, իսկ մ․թ․ա․ 36-ին՝ Անտոնիոսի գլխավորած զորաբանակները։ Վերջինս իր արշավանքի ձախողման գլխ․ պատճառը համարել է հենց Արտավազդ Բ-ի դիրքորոշումը, և նրան դավադրաբար ձերբակալելու մի շարք փորձերի ձախողումից հետո, մ․թ․ա․ 34-ին ներխուժել է Մեծ Հայք, գերեվարել և մ․թ․ա․ 31-ին Ալեքսանդրիայի բանտում գլխատել Արտավազդ Բ-ին։

12)Արտավազդ 2-րդ՝ Պատիվը կյանքից վեր։

Հասարակագիտության քննական հարցաշար

1)Սոցիալական ազատություն
Ազատությունը գաղափար է, որը արտացոլում է մարդու վերաբերմունքը իր իսկ ակտերին, և դրանք անմիջականորեն պայմանավորված չեն բնական, սոցիալական, միջանձնյա-շփումային, ներքին-անհատական կամ տոհմա-անհատական գործոններով։ Ազատությունը կոպիտ ասաց, բարու և չարի տարբերակել կարողանալու հիման վրա ընտրություն կատարելու կարողությունն է։ Իրավունքի ասպարեզում ազատությունը Սահմանադրության մեջ կամ այլ իրավաբանական ակտում հաստատված մարդու հնարավոր որոշակի պահվածքն է (խոսքի ազատություն, դավանանքի ազատություն և այլն)։ Իսկ առորյա կյանքի մեջ դա ավելի լայն հասկացուցյուն է։ Նախ մեր ամեն մի խոսքը, դիրքը, քայլը, իչվեր չափով մեր ազատության դրսևորում է, քանի որ, օրինակ՝ ազատ քայլը տարբերվում է մեր առորյա կյանքից։ Ով այստեղ էլ դառնում է, որ դա ամեն մեկի յուրօրինակ ակտերն են։

Читать далее Հասարակագիտության քննական հարցաշար

Թագավորներից թագավորը

Ուսումնասիրել տիգրանյան տերության կառուցվածքը և մշակույթային կյանքը

Տիգրան Մեծ․ Թագավորներից թագավորը

Նյութ հրապարակել հետևյալ թեմաներով՝

  • Տիգրանյան տերության կառուցվածքը
  • Մշակութային կյանքը

Պրեզենտացիայի տեսքով ներկայացնել աշխատանք հետևյալ ձևակերպմամբ <<Ինչու է մեր ժողովրդի մեջ տպավորված հատկապես Տիգրան Մեծի կերպարը>>

Վստահություն

Վստահություն- Հայաստան Գրիգորյան

Ի՞նչ է վստահությունը։
Վստահությունն իրենից ենթադրում է դիմացինի մղումների և կարողությունների վերաբերյալ ինչ-ինչ դրական պատկերացումներ: Այսինքն երբ մենք նտածելով մարդու լավ արժեքների և դրական կոզմերի մասին, վստահում ենք։ Վստահելը դա ոչ միայն գաղտնիքներն են։ Անձը կարող է վստահել ինքն իրեն, այստեղ խոսվում է ինքնավստահության մասին։ Անձը կարող է վստահել մեկ ուրիշին, սա էլ միջանձնային վստահությունն է։ Անձը կարող է վստահել տվյալ ռադիոկայանից ստացած տեղեկությունները, անձը կարող է վստահ լինել, որ տվյալ ապրանքանիշի ապրանքներն ունեն ինչ-ինչ որակ: Կա նաև միջխմբային վստահության երևույթ:

Որո՞նք են վստահության տեսակները։

  1. Առաջին տեսակը մտերիմների նկատմամբ վստահությունն է, որը կոչվում է անհատականացված վստահություն։ Այս տիպի վստահությունը առկա է մարդկանց փոխհարաբերություններում ։
  2. Վստահության երկրորդ տեսակը կոչվում է ընդհանրացված վստահություն։ Սա վստահությունն է, որ տարածվում է անծանոթների նկատմամբ։
  3. Երրորդ տիպը քաղաքացիական կամ ինստիտուցիոնալ վստահությունն է, որը վերաբերվում է ֆորմալ ինստիտուտներին։


Մեկնաբանի՛ր տեսահոլովակները՝